Özel İlgi Turizmi

III. ÖZEL İLGİ TURİZMi
Turizm ve turist biyolojik bir varhk gibi sürekli devinim içindedir. insan davramş ve ahşkanhklannın direkt olarak yansıdigi bir sektördür. Bu paralelde 21. yüzyılm turizm tüketicisi artık yeni ahşkanhklar geliştirmektedir. Turist artık eskisi gibi, toplam yılhk izninin tamamim kullanarak bir defahk seyahat yapmamaktadır. 20-30 günlük iznini 3-5 kez bölerek değişik ilgilerini tatmin etme çabası i^ndedir. Bu olgu, özel ilgi turizmi’nin bundan sonra daha da yoğunluk kazanacagina bir işarettir. 21.yüzyıl turizminin gelişimini özellikle bu doğrultuda yapacagim bilmemize rağmen, ülkemizin hazırhk yapıp yapmadigim sorgulamakta ge9 kalmak üzereyiz. On yih aşkın bir süredir neredeyse her gün ‘alternatif turizm’ adı altında uzun uzun listelemeler bi^minde ülkemizin ne denli eşsiz bir potansiyele sahip olduğu dile getirilirken, ülkemizi henüz ‘güneş-kum-deniz’ dısindaki bir turizm değeri ile yaygın olarak tamtamadık. Kültür ve Turizm Bakanhgi değerlendirmelerine göre, ülkemiz 100'u aşkın, özel ilgi turizmi alamnda potansiyele sahiptir. Ülkemizin arzulanan turizm hedeflerine ulaşmasimn yolu “özel ilgi turizmi“ ve “kültür turizm”ni sektöriin öncelikli yatinm alanlan olarak tercih etmesine baghdır. Bütün ülkeye yayılmayan ve sürdiiriilebilir bir i?eriği olmayan turizmin başanh olma şansı yoktur.
Tüketici profilindeki diğer bir gelişme de, 3.yaş turizmi olarak adlandinlan, "Emeklilere Yönelik Uygun Fiyath Tur Düzenleme” turizminin toplam i?indeki oramnın giderek artmasıdır. Ortalama yaşam beklentisinin artmasıyla bu gruptaki tüketici
PARADOKS, Ekonomi, Sosyoloji ve Politika Dergisi, (e-dersi), http://www.paradoks.ore Yıl:2 Sayı:2, ISSN 1305-7979
gereksinimlerine yönelik proje ve hazırhklara agirhk verilmelidir. Turizm turn yıla yaymada bu yaş grubunun yatkınhgindan yararlamlmahdır.
Öte yandan tüketicinin yıllar içinde değişiklik gösteren davramşlarından hareketle; en kısa zamanda mutlaka bir miisteri memnuniyeti araştırması yapılmahdır. (Turist ülkemizi ve bizleri nasıl görmektedir? Nelerden hoşlamp nelerden şikayetçidir? Bu ülkeyi niye tercih etmektedir? vb.) Bu araştırmayı da en kısa zamanda, pratik ve ekonomik biçimde gerçekleştirmek i?in rehberlerden yararlanmak doğru olur kanısındayım. Görevleri gereği turistle birebir ilişki içinde olan rehberlerin gözlemleri de bu araştırmaya Have edilerek yeni konseptler tasarlanabilir. 15
Belirli bir konuya ilgi duyanlar için düzenlenen özel geziler, özel ilgi turizminin alam i9erisinde değerlendirilir. Genel olarak bu geziler, seçilen konunun uzman rehberliğinde yapıhr.16 Özel ilgi turu, özel ilgi gezisi (special interst travel, special interesr tour) olarak adlandinlmaktadır.
Türk ekonomisinde lokomotif sektör konumunda bulunan turizmde “deniz-güneşkum” (3 S) in yamnda mutlaka turizm çeşitlendirmesine gitmek zorundadır. Turizmdeuygulanacak politikalann temel parametresi “Alternatif Turizm” i?erisinde
değerlendirebileceğimiz “ Özel ilgi Turizmi “ kavramı da yer almahdır. “Güneş, kum, denize dayali" kitle turizmi gibi klasik turizm anlayısimn yamnda mutlaka “özel ilgi turizmi” ne de yer verilmelidir. Bir başka anlatımla, turistin niteliğine değil niceliğine önem veren kitle turizmi, Türkiye turizminden başka alternatifler de beklemektedir. Bunun yamnda, Türkiye’nin rakip ülkelerden en önemli mukayeseli üstünlugu bozulmamış, bakir kalmış doğasıdır.
Özel ilgi turizmine giren turlara katılacaklar öncelikle kendi özel ilgi alanlanmn, tutkulanna ulaşmak i?in zaman, para ve emek ayırabilecek nitelikteki potansiyel musterilerdir. Buradan hareketle özel ilgi turizmi; benzer dusuncelerdeki insanlann birlikte seyahat edebileceği ortamı sağlayacak şekilde organize edilen turlardır. Tek bir paket olarak sunulan özel ilgi turlan sayesinde, sonradan yapılabilecek düzeltmeler ile veya parçah ya da bir bütün olarak değiştirilerek farkh alternatiflerin üretilebilmesi imkam da verilmektedir. Bu yolla özel ihtiya9lann karsilanabileceği yepyeni ilgi alanlanm i?eren tur paketi/leri yaratılabilmektedir.
PARADOKS, Ekonomi, Sosyoloji ve Politika Dergisi, (e-dersi), http://www.paradoks.ore Yıl:2 Sayı:2, ISSN 1305-7979
Özellikle seyahat acentalanmn yararlanabileceği tarzda hazırlanan bu programlar, belirli bir arkadaş grubu veya bagh bulunulan kurum, kuruluş, dernek, vakıf veya benzer örgütlerde oluşturulan gruplar i?in idealdir. Bu guruptaki turlar aşagidaki unsurlar dikkate almarak hazırlanır;
Özel ilgi alamnın en önemli amacı,
Grubun kişi sayısı (en az 15 kişi),
Tarih ve tur suresi,
Otel kategorisi ve yemek seçimi,
Ulasim düzenlemelerine gerek olup olmadigi,
Özel ihtiyaçlar,
Katihmcılar arasında (varsa) konuda ehliyetli uzman olup olmadigi
Organize etmek istediğiniz turun kesin tarihleri.
Doğaya dayah turizm için kullamlan arz kaynaklan; görece müdahale g6rmemi§ peyzaj, su, bitki örtüsü ve yaban hayatı gibi doğal kaynaklann kullammı ile ilgili bütün turizm §ekillerini içerir. Doğal kaynaklann turist tarafmdan kullammı “akılci" ya da “sürdürülebilir” olmasa da avcihk, kır motosikleti ve rafting gibi aktiviteler de bu kapsam içine girer. Eko-turizmi de içeren “doğaya dayah turizm” turizm ekonomisinin büyümekte olan bir sektöriidür.
17
Doğa sporlan veya alternatif turizm ile ilgili pek çok spor türii özel ilgi turizmi içerisinde satı§a sunulabilir.
3.1 Rafting
Rafting, akarsuda yapılan bir doğa sporudur. Kısaca “Akarsu Krosu” anlamına gelen rafting, Kuzey Amerika’da, özellikle Kanada’da 90k yaygın bir spordur. İlk kez 1869 yılında Colorado Nehri üzerinde Büyük Kanyon’da gerçekle§tirilmi§tir. 1939 yılında Colarado Nehri üzerinde organize edilen ikinci rafting büyük ilgi çekmi§ ve o tarihten itibaren düzenli organizasyonlar yapılmaya ba§lanmı§tır.
Rafting, ülkemizde son yıllarda tamnmaya ve ön plana cikmaya başlamıştır. Türkiye’de ilk defa 1992 yılında, Çoruh Nehri üzerinde yapılmıştır ve 1993’te 4. Dünya Rafting §ampiyonası Çoruh Nehri’nde ger9ekleştirilmiştir. Türkiye’de Çoruh Nehri, Zamantı, K6prii9ay, Dalaman Çayı, Göksu, Melen ve Sakarya Nehri bashca rafting yapılan yerlerdir.
PARADOKS, Ekonomi, Sosyoloji ve Politika Dergisi, (e-dersi), http://www.paradoks.ore Yıl:2 Sayı:2, ISSN 1305-7979
Rafting, herhangi bir beceri ve fiziksel kondiksiyon gerektirmediğinden dileyen herkes bu sporu yapabilir. Özellikle adrenalin bagimhsı olan, heyecam ve suyu sevenler bu sporu tercih etmektedir.
1) Genel Olarak Rafting
Rafting, “raft” adı verilen botlarla, akış hızı yüksek nehirler üzerinde yapılan bir spordur. Rafting’de asıl olan içinde bulunduğunuz botu devrilmeden; kürekle yönlendirerek kayalar ve engeller arasından geçirmektir. Rafting, 6 ile 8 kişilik takımlar halinde yapihr ve başanh olabilmek için gerçekten bir “takım” olabilmek gerekir. Raftı devirmeden macerayı bitirmek için bütün takımın birbiriyle ahenkli kürek sallaması gerekir.
Raftingin türlü zorluk dereceleri mevcuttur. Bu zorluk derecelerini nehrin akış hızı, kayalann çokluğu gibi etkenler belirler. Akarsu yatagi içinden geçerken çeşitli doğal engelleri geçmek zorundadır. Suyun yolunun kesen bu engeller genel akısin hızim ve yönünü etkilemektedir, suda türbülanslar, dalgalar ve akı§ta ani süratlenmeler olu§turmaktadır. Akarsu sporlannda, bu tür beyaz ve köpüklü göriintüler sergileyen bölgelere “Rapid” (§arlak) adı verilir.
Hızh akan nehirlerde kontrolü sağlamak zor olduğu i?in, nehirler akış hızlanna göre, yani zorluk derecelerine göre numaralandinhr.
Derece 1 : £ok basit akıntıya sahip, ku?uk kolay geçişler i5in uygun
Derece 2 : Akıntı az; düzenli bir akışa sahip. Ku9uk kayalar ve dalgalar var, ancak hiçbir tehlikesi olmayan, basit geçişler için elverişli.
Derece 3 : Orta zorlukta. Bu simfta boyu bir metreyi bulan dalgalanmalar oluşabilir. Göriis mesafesi simrlı
Derece 4 : ^ok zor ve büyük rapidler var. Dususlerin başlangıcim ve bitişini kestirmek giic. Hır?in ge^şler ve zorlu engellerle dolu bir sınıf.
Derece 5 : Asm zor, yüksek debi ve akıntı, tehlikeli kayalar, dik yamaçlar, arka arkaya gelen dususler, ilerlemede simrlı ge^şler var. Amatör raftingciler i?in önerilmeyen parkur.
Derece 6 : Nehrin metrelerce yukansından dökülür; sık engellerle doludur. Geçişi uzman raftingciler i?in bile zor ya da imkansız olan sınıf
PARADOKS, Ekonomi, Sosyoloji ve Politika Dergisi, (e-dersi), http://www.paradoks.ore Yıl:2 Sayı:2, ISSN 1305-7979
2) Rafting Yapabilecek Ki§ilerin Genel Özellikleri
Rafting herhangi bir beceri ya da fiziksel kondisyon gerektirmediğinden, dileyen herkes bu sporu yapabilir. ilk iki derece i?in yüzmeyi bilmek bile gerekmeyebilir ancak adrenalin isteyen bir rafting yapabilmek için yüzme bilmek şarttır. Bir de miisterileri yönlendirecek ve bilgilendirecek bir rehber ile mümkün olur. Yani rafting yapabilmek için bir kursa gidilmesine gerek yoktur. Bütün güvenlik önlemleri, 45 dakika süren kısa bir eğitimle katihmcılara ogretilir ve gerekli malzemeler raftirg hizmeti veren işletmeler tarafmdan temin edilir. Botta yer alan rehber ve yardımcısı sürekli olarak telkinde bulunur ve herhangi bir zorlukla karsilasildigmda ne yapılması gerektiği konusunda katihmcılara yardımcı olurlar.
Başlangıç aşamasında olan rafting katihmcılan her nehirde rafting yapma şansına sahip olmayabilir, cunkii daha önce de belirtildiği gibi nehirlerin zorluk dereceleri mevcuttur. Örneğin dünyanın en sert akan ikinci nehri olan goruh Nehri’nde rafting yapmak, ancak tecriibeliler için mümkün olabilir. Ancak akıntimn azaldigi yerlerde yeni başlayanlar i?in uygun ko§ullar bulunabilir.
Yeni ba§layanlar i?in ülkemizdeki en ideal yer Köpriilü Kanyon olarak gösterilmektedir. Köpriilü Kanyonda, doğal yapimn güzelliği, yapılan spora daha da büyük keyif katmaktadır. Tek sorun ba§langıçta da belirtildiği gibi, grupla takım olarak doğru kürek 5ekebilmektir. Aksi halde botun dengesi bozularak devrilebilir.
Rafting için gerekli malzemelerin olduğu ve gerekli güvenlik önlemleri almdigi sürece rafting, tehlikeli bir spor değil. Can yeleği, kask, ayakkabı, rescue cop (kurtarma ipi) ve flip rop (devrilen botu çevirmek için kullamlan ip), rafting yapabilmek için olmazsa olmaz malzemelerdir.
3) Rafting Yapmaya Uygun Yerler
Türkiye, her bölgesinde rafting i?in elverişli nehirler bulunmaktadır. Özellikle goruh Nehri, Manavgat Çayı, Melen, Köprii gay, Dim gay, Alara gayı ve Dalaman gayı bunlann en çok bilinenleridir. Son birka9 yılda rafting için elverişli hale getirilen bu nehirlerde doit mevsim rafting yapabilmek mümkündür. Bu özelliğiyle pek çok yabancı turist ve profesyonel rafting yapanlar yalmzca bu aktiviteyi yapabilmek için ülkemizi tercih etmektedir.
PARADOKS, Ekonomi, Sosyoloji ve Politika Dergisi, (e-dergi), http://www.paradoks.org Yıl:2 Sayı:2, ISSN 1305-7979
Türkiye’de rafting ve kanonun tanınmasıyla bir “Rafting ve Kano Federasyonu” da kurulmuştur. Bunu yanı sıra hafta içi, hafta sonu, günü birlik yada konaklamalı rafting turları düzenleyen turizm şirketleri mevcuttur. Bu kuruluşlar uzman rehberler eşliğinde rafting turları düzenlemektedir. Her türlü malzeme ve rehber tur düzenleyen işletmeler tarafından sağlanmaktadır.
Türkiye‘de hizmet veren irili ufaklı pek çok tur şirketi dört mevsim, günübirlik ve konaklamalı rafting turları düzenlemektedir.
3.2 Diğer Doğa Sporları18
Doğa sporlarında, diğer herhangi bir faaliyetten çok, insan sağlığı göz önünde bulundurulmaktadır. Her doğa sporu çeşidinin kendine özgü özellikleri ve sorumlulukları bulunduğu unutulmamalıdır.
Dünyada turizm anlayışının giderek değişmesi sonucu turizmin çeşitlendirilmesine olan ihtiyaç farklı nitelikte doğa turizminin doğmasına neden olmuştur.
Kuşkusuz çok sayıda ve birbirinden farklı nitelikteki turizm amaçlı doğa sporları vardır. Bunların yapıldıkları alanlara göre; doğal kaynaklar; insanın manevi dünyasına hitap eden güzel manzaralı yerler, insan eli değmemiş dağlar, ormanlar, kanyonlar, çöller, göller, volkanik araziler, mağaralar gibi yerlerdir. Tabii bunlar da kendi içlerinde farklı kollara ayırmak mümkündür. Bunlar;
Day hiking: Günü birlik yürüyüş faaliyetlerine day hiking adı veriliyor. Türkiye bu sporu yapacaklar için uygun pek çok parkur mevcuttur. Alternatif turizmle ilgilenen hemen hemen bütün şirketler bu yürüyüşleri düzenlemektedir.
Hiking: Day hikinge göre daha uzun olan bu tür yürüyüşler daha çok yayla turizmin gelişmiş olduğu bölgelerde yapılıyor. Kaçkar ve Verçenik yaylaları en fazla tercih edilen hiking mekanlarıdır.
Trekking: Yüksekliğin fazla olduğu mekanlarda yapılan çadır konaklamalı bu turlar için en favori mekan gene Kaçkar Dağları ile Toros Dağlarıdır. Doğal güzelliklerle iç içe birkaç gün geçirilebilecek bu uzun turlar, uzman rehberler eşliğinde yapılmalıdır.
Discovering: Belirli bir programa sadık kalmaksızın, hedefe ulaşılmaya çalışılan keşif turlarına denir. Gene dağlarda düzenlenen bu geziler doğanın sürprizlerine açık
PARADOKS, Ekonomi, Sosyoloji ve Politika Dergisi, (e-dersi), http://www.paradoks.ore Yıl:2 Sayı:2, ISSN 1305-7979
olduğundan dolayı, katihmcılara, macerah ve heyecanh keşif yolculuklannın hazzim yaşatımaktadır.
Dağ Bisikleti: Orman yollan ve eğilimli patikalarda yapılan dağ bisikleti sporu doğal ortamın cazibesinden yararlamlmaktadır.
Yamaç para§ütü: Normal uçak parasiitlerinden çok farkh olarak amacı, havada konforlu ve emniyetli bir uçuş gerçekleştirmek olan yamaç parasutiinün uçuş siiresi, tecrübenize ve uçuş yapılan tepenin yüksekliğine doğadaki sıcak hava akımlannın kaldırma gücüne bagh olarak saatlerce ve kilometrelerce sürebilir. Ülkemizde Fethiye bu spor i?in uygun yerdir.
Diving: insanlan, su altının güzelliklerini ke§fetmeye davet eden dalgı?lık, yani diving sporunun yam sıra discover diving koluyla su altında keşif yapmak isteyenlerin denizin gizemli dünyasına ulasilmaktadır.
3.3 Doğa Sporlar Bile§enleri
SAĞLIK: Doğa sporlannda ?ahşan turn rehberlerin ileri derecede ilk yardım eğitimi alması veya saghk personelinin istihdam edilmesi gereklidir.
MALZEME: Her doğa sporu için malzeme farkhhk göstermektedir. Profesyonel olarak doğa sporu yapılmasa dahi asgari olarak malzeme edinilmesi zorunludur. Bu malzemeler; yağmurluk, yüriiyus ayakkabısı, sırt ?antası, matara, güneş gözlugu ve şapka gibidir.
ÇEVRE: Canhlann yaşamasim sağlayan ve onlan sürekli olarak etkisi altında bulunduran faktörler kompleksidir.
Günümüzde (modern insan) ileri teknolojiyle yarattigi çevrede yasiyor. Doğalhktan gittik?e uzaklasiyor, bu da, canhlann yaşayıp gelişmesini sağlayan ve onlan sürekli olarak etkileri altında bulunduran fiziksel, kimyasal ve biyolojik faktörlerin bütünlugudür.
İnsan, çevre ve ekolojik sözcükleri sanki yüzyihmızın simgesi haline gelmiştir. ^unkü insan sosyo-kültürel bir varhktır. Kullandigi çevreyi akh, geliştirdiği teknolojisi ile yaşadıgi doğal ortam üzerinde etkisini artırarak, doğal 9evreden farkh bir yapay çevre oluşturmuştur. Bu da insanoğlunun yaşadıgi 9evresini kendi isteği ve beklentisi doğrultusunda işleyerek değiştirmesi sonucunu doğurmuştur.
PARADOKS, Ekonomi, Sosyoloji ve Politika Dergisi, (e-dersi), http://www.paradoks.ore Yıl:2 Sayı:2, ISSN 1305-7979
EKOLOJİ: Organizmalann konutlannda incelenmesidir. Oikos (evcil konut) Logos ( bilim) teriminden türemiştir ve latincedir. Canhlarla çevreleri arasındaki karsihkh etki ve ilişkileri inceleyip araştıran bir bilimdir.
Günümüzde dünyayı kullanıp tükettiğimiz için YAŞANABİLİR DÜNYA i0N EL
ELE” gibi sloganlar göriiyoruz. Ya da dünyamn sahibi sen değilsin torunlanndır gibi dünya insanlara değil insanlar dünyaya aittir gibi.
İnsanlar teknolojik devrimi gerçekleştirildiğinden itibaren dünyayı hızla kullanıp tüketmektedir. Bu tüketimi durdurmak için bugün pek 90k önlem almmaktadır.
SEYYAH: Seyahat eden gezgin.
SEYAHAT: Uzak yerlere gitmek ve uzun yolculuktur. Turizm kavramsal olarak şu temel özellikleri tasimaktadır.
Turizm bir dizi olay ve ilişkilerin bütünüdür.
Bu olaylar ve ilişkiler, çeşitli yerlere seyahat eden insanlann bu hareketlerinden ve buralarda konaklamalanndan kaynaklamr. Bu özellik turizmin bir dinamik boyutu (seyahat), birde statik boyutu (konaklama) olduğunu gösterir.
Seyahat ve konaklama faaliyetleri, normal olarak yaşamlan ve ?ahsilan yerlerin dısina yapılmaktadır.
Yer değiştirmeler, geçici ve kısa dönemli karakterdedir. Seyahate cikan kişi mutlaka geri dönmektedir.
Seyahat edilen yerlerde kazanç sağlamaya yönelik ?ahşmalar söz konusu değildir. Ziyaretin amacı para kazanmak veya iş bulmak amacına dayanmaz.
IV. NI§ PAZARLAMA
Heykelin duvarda oturduğu oyuğu, boşluğu tammlamak i?in mimaride “niche” sözcugu kullamhyor. Bu sözcugun bir başka anlamı ise, kişinin kendisine en uygun işi, yeri ve pozisyonu bulması. Dilimizde “nis" olarak yerleşen bu sözcük, aym zamanda modern pazarlamadaki son akımlardan birini de tanımlamaktadır. Mş pazarlama olarak bilinen bu akım, kimilerine göre hedef pazarlama, kimilerine göre ise bölgesel pazarlamayı ifade etmektedir19. Mş Pazarlama (Mche marketing); pazarlama karmasının unsurlanm tek bir pazar segmentini ele geçirmek i?in özel olarak bir araya getirmek diye de tanımlanabilir.
PARADOKS, Ekonomi, Sosyoloji ve Politika Dergisi, (e-dersi), http://www.paradoks.ore Yıl:2 Sayı:2, ISSN 1305-7979
Pazar bölümleri normal olarak pazar i?indeki büyük ve tanımlanabilir gruplardır. Mş ise; daha dar anlamda ifade edilen gruplardır. ihtiyaçlannı tam olarak tatmin edememiş gruplar tipik nişlerdir20.
'Mş pazarlama’ göreceli olarak benzer niteliklerde mal/hizmetlere gereksinim duyan,
bir ya da daha 90k benzer özelliği paylaşan, ku9uk bir tüketici kitlesinin istemlerini daha iyi
karsilamak amacıyla geliştirilen pazarlama faaliyetlerine denir. 'Mş pazar’ ise,
gereksinimleri tam olarak karsilanamayan ku9uk bir musteri grubunun istemlerini daha iyi
karsilayabilmek i5in belirlenen 90k dar kapsamh, ku?uk bir pazar bölümiidür21.
Genellikle her endüstri kolunda, kendi alamnda uzmanlaşmış, pazar nişlerinde hizmet veren firmalar bulunur. Bu firmalar, bütün pazarda geniş bir alanda faaliyet göstermek yerine, pazar bölümlerini daha da bölümlendirerek pazar i5inde pazar olarak bilinen 90k ku?uk pazar bölümlerini kendilerine hedef pazar se9er. Mş pazarlamada herkesin biraz sevdiği mallar/hizmetler üretmek yerine, az kişinin 90k fazla sevdiği mallann/hizmetlerin üretimini ger9ekleştirmek ve pazarlamak söz konusudur.
Kitlesel pazarlarda bütün pazar i?in tek bir üriin modeli yapihrsa herkesi biraz memnun eder. Mş pazarlamada ise az sayıda insam 90k tatmin edecek üriinler arz edilir. Mş pazarlamamn önemi, boşluklan doldurmasından kaynaklamr. Yani, piyasada görülememiş ya da kimsenin akhna gelmemiş bir boşluk vardır ve eğer siz bu fırsatı kullamrsanız, sağlam bir pazar elde etmiş olursunuz. Mş pazarlama yiginsal pazarlamayı takip etmiştir. Mş pazarlamayı ise, mikronize pazarlama takip eder. Mikronize pazar, tek musterili bireysel pazardır. Mş pazarlama mikronize pazarlara giden yolda bir adım olarak göriilmektedir22.